II. Abdülhamid Kimdir?

II. Abdülhamid, Osmanlı İmparatorluğu’nun en uzun süre tahtta kalan padişahlarından biri olarak tarihe geçmiştir. 31 yıl süren saltanatı boyunca Osmanlı Devleti’nin siyasi, ekonomik ve sosyal hayatında önemli bir rol oynamış, modernleşme ve merkeziyetçilik politikalarıyla Osmanlı’yı dağılmaktan kurtarmaya çalışmıştır. Ancak, iç ve dış tehditlerle çevrili bir ortamda hükümdarlık yapan II. Abdülhamid, özellikle “istibdat” yani baskı dönemi ile tanınmıştır. Modernleşme çabaları ve güçlü yönetim anlayışının yanı sıra katı sansür politikaları ve otoriter tutumu da dikkat çeker.

II. Abdülhamid Kimdir?

II. Abdülhamid, 21 Eylül 1842’de Osmanlı Sarayı’nda doğdu. Babası Sultan Abdülmecid, annesi ise Tirimüjgan Sultan’dır. Abdülhamid, Osmanlı İmparatorluğu’nun zorlu bir döneminde yetişmiş ve genç yaşlarda tahta çıkmıştır. Döneminde, Avrupa’da sanayi devrimi yaşanıyor, imparatorluklar yeni güç dengeleri oluşturuyordu. Sultan Abdülhamid, bu karmaşık süreçte Osmanlı’yı ayakta tutmaya çalışırken, Batı’dan gelen tehditlerle de baş etmek zorunda kaldı.

Tahta Geçişi ve İlk Yıllar

II. Abdülhamid, 31 Ağustos 1876’da V. Murad’ın tahttan indirilmesinin ardından Osmanlı tahtına çıktı. V. Murad’ın ruh sağlığı nedeniyle görevden alınması ve genç Abdülhamid’in liberal reform taleplerine rağmen tahta çıkışı, Osmanlı siyaseti için çalkantılı bir dönemi işaret ediyordu. II. Abdülhamid’in ilk yıllarında en büyük olay, 1876 Anayasası’nın ilan edilmesiydi. Ancak, Rusya ile yaşanan 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi) Osmanlı’nın ağır yenilgisiyle sonuçlanınca, II. Abdülhamid meclisi feshetti ve anayasayı rafa kaldırdı. Bu olay, onun hükümdarlık tarzını belirleyen önemli bir dönüm noktası oldu.

II. Abdülhamid Döneminde Modernleşme

II. Abdülhamid kimdir sorusuna verilecek en önemli yanıt, onun imparatorluğu modernleştirmek için büyük çabalar sarf eden bir lider olmasıdır. II. Abdülhamid, Osmanlı İmparatorluğu’nun ayakta kalabilmesi için merkeziyetçi bir yönetim anlayışını benimsedi ve güçlü bir bürokrasi kurdu. Eğitim, iletişim, altyapı ve sağlık alanlarında önemli modernleşme hamleleri gerçekleştirdi. Osmanlı modernleşme hareketleri, onun döneminde hız kazandı. Özellikle şunlar dikkat çeker:

•Eğitim Reformları: Abdülhamid, modern okulların açılmasına büyük önem verdi. İmparatorluk genelinde rüştiyeler (ortaokullar), idadiler (liseler) ve Darülfünun (üniversiteler) gibi eğitim kurumları kuruldu.

•Demiryolu Ağları: Abdülhamid döneminde, Osmanlı topraklarında demiryolu inşaatı hızlandı. En bilinen projelerden biri, İstanbul’u Bağdat’a bağlayan demiryolu hattı olan Hicaz Demiryolu oldu. Bu demiryolu, hem imparatorluğun ekonomik gelişimi hem de hac yolculuklarının kolaylaştırılması açısından büyük önem taşıyordu.

•Haberleşme ve İletişim: Abdülhamid, Osmanlı topraklarında posta teşkilatını genişletti ve telgraf hatlarının döşenmesini sağladı.

İstibdat Dönemi

II. Abdülhamid’in hükümdarlık döneminde en çok tartışılan konulardan biri, istibdat yani baskı dönemi olarak bilinen dönemdir. 1878’de Osmanlı meclisini feshettikten sonra, Abdülhamid, ülkeyi daha otoriter bir şekilde yönetmeye başladı. Abdülhamid, hem iç hem de dış tehditlerden çekindiği için katı bir güvenlik politikası izledi.

Onun bu unvanı kazanmasındaki en büyük etken, İslam dünyasındaki liderlik rolünü öne çıkararak hilafeti güçlendirmeye çalışmasıdır. İslamcılık politikası, II. Abdülhamid’in dış politikada özellikle Müslüman halklar üzerindeki etkisini artırma çabasıdır. Hilafet makamını kullanarak, İslam dünyasında Osmanlı’nın prestijini yükseltmek ve imparatorluğu içeride birleştirmek istedi.

II. Abdülhamid, hükümdarlığı boyunca Osmanlı İmparatorluğu’nu dış tehditlerden korumak için dikkatli bir denge politikası izledi. Avrupa’da hızla güç kazanan emperyalist devletler karşısında Osmanlı’nın topraklarını savunmaya çalıştı. Özellikle İngiltere, Rusya ve Almanya ile ilişkileri dengeleyerek imparatorluğun toprak bütünlüğünü korumaya yönelik politikalar izledi.

II. Meşrutiyet ve Tahttan İndirilmesi

1908 yılına gelindiğinde, Jön Türkler adıyla bilinen muhalif gruplar, II. Meşrutiyet’in ilanı için baskı yapmaya başladılar. Abdülhamid, bu baskılar sonucunda anayasanın yeniden yürürlüğe girmesini ve meclisin açılmasını kabul etti. Ancak, Abdülhamid’in II. Meşrutiyet döneminde etkisi azaldı. 31 Mart 1909’da patlak veren isyanın ardından, Abdülhamid tahttan indirildi ve yerine kardeşi V. Mehmed Reşad padişah oldu.

Abdülhamid’in Son Yılları

II. Abdülhamid, tahttan indirildikten sonra Selanik’e gönderildi ve burada gözetim altında tutuldu. 10 Şubat 1918 tarihinde vefat etti.

II. Abdülhamid’in mirası, Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküş sürecini yavaşlatma çabası ve imparatorluğu ayakta tutma konusundaki kararlı yönetimi ile anılır. II. Abdülhamid kimdir sorusuna verilecek yanıt, onun hem reformcu hem de otoriter bir hükümdar olduğudur. Modernleşme alanında attığı adımlar, eğitim reformları, demiryolu projeleri ve dış politikadaki denge politikası, imparatorluğun son yıllarındaki ayakta kalma mücadelesine katkı sağlamıştır. Ancak, istibdat dönemindeki baskıcı yönetimi ve sansür politikaları, onu tartışmalı bir lider haline getirmiştir. Abdülhamid, Osmanlı’nın son büyük hükümdarlarından biri olarak tarihteki yerini almıştır.